Yossel 19 april 1943
Joe Kubert (scenario& tekeningen)
Waardering: *****
128 pag. (hardcover)
€ 18,95
ISBN: 9788868738891
Wanneer een verhaal mij grijpt lees ik een boek in één ruk
uit, maar Yossel 19 april 1943 werd
een drie stappen plan. Het verhaal is zó gruwelijk, zó aangrijpend en
onmenselijk, dat je liever even de ogen ervoor sluit. Want Joe Kubert
beschrijft een episode uit één van de zwartste pagina's van de Duitse en Joodse
geschiedenis.
In 1940 verhuisden de nazi’s Poolse Joden dwangmatig naar de getto
van Warschau, waar zo’n half miljoen Joden bijeen werden gebracht in een oude
Joodse stadswijk. Hun leefruimte werd volledig afgeschermd van de rest van de
stad door een drie meter hoge muur met prikkeldraad. Er was geen hulp van
buitenaf en binnen werden de Joden aan hun lot overgelaten. Duizenden en
duizenden stierven door ziektes, honger of de kogel. Wie overleefde werd
afgevoerd naar de concentratiekampen. Maar genoeg is genoeg en de Joden kwamen
fel in opstand met het beslissende gevecht op 19 april 1943.
Dit… is geschiedenis. Een gruwelijke.
Het album.
In deze knappe vertaling door Kris de Saeger vertelt Kubert in het voorwoord hoe zijn gezin van Polen
naar Amerika verhuisden en hoe weinig het had gescheeld dat ze niet werden
toegelaten. Op de leeftijd van 13 jaar, hij was inmiddels al een verwoedde
tekenaar en had zijn eerste betaalde baan als striptekenaar op elfjarige
leeftijd al binnen, hoorde hij fluisterende gesprekken over de oorlog. De eliminatie
van de Joden was begonnen. Voor Kubert waren het echter niet meer dan
sprookjes. Verhalen die je niet moest geloven omdat ze simpelweg te vreselijk
waren.
Pas na het einde van de oorlog, en hij was oud genoeg om de
ernst te beseffen, bleek de waarheid veel erger te zijn dan zijn vader had
gehoord of zich voor kon stellen.
Waarom Kubert besloot een strip te maken over zichzelf
wanneer zijn gezin niet had kunnen verhuizen, is zeer begrijpelijk. Zijn leven
kreeg een geheel andere wending door de beslissing van één persoon die de visum
van zijn ouders hadden goedgekeurd. Kubert heeft de vragen in zijn hoofd
beantwoordt door een boek te creëeren wat een verplicht geschiedenisboek zou
moeten worden op school.
In Yossel 19 april
1943 woont de dertienjarige Yossel nog altijd in Polen (1941) en wordt
samen met duizenden andere Joden gedwongen te verhuizen naar de ghetto in
Warschau. Zijn tekentalent komt onder de aandacht van de Duitse soldaten en
wordt uitgenodigd tekeningen te maken van superhelden, Übermenschen, waarmee
hij beloont wordt met eten en een vrijpas. Tevens redt zijn tekentalent hem van
de deportatie, maar zijn familie verdwijnt naar een onbekende plek.
Maar dan ontmoet hij in de avond een sterk verzwakte man.
Deze man is een ontsnapte gevangene uit het concentratiekamp Auschwitz. Zijn
verhalen zijn ijzingwekkend en Yossel leert wat er met zijn familie en andere
gedeporteerden is gebeurt. Hiermee wordt het vuur aangewakkerd voor de opstand
en de Nazi's leren dat ze de Joden zwaar hebben onderschat.
Helemaal murw ben je na het dichtslaan van dit boek. Het
knijpt je keel dicht want Kubert weet op meesterlijke wijze een nachtmerrie
vast te leggen. De tekeningen in het boek zijn potloodschetsen waarmee hij de
betrokkenheid in zijn potloodwerk wilde behouden. Ook wilde hij het gevoel
overbrengen dat deze tekeningen in Yossels geest zaten.
Ik ben tweede generatie van na de oorlog. Mijn inmiddels
overleden opa werd jarenlang gillend wakker van nachtmerries, badend in het
zweet. Een volwassen man, huilend als een kind in de armen van zijn vrouw. Wat
er precies is gebeurd, weet niemand, behalve wellicht zijn vrouw. De meeste mensen hebben wel eens gehoord over de
concentratiekampen, maar weinig weten dat er ook werkkampen waren, of ook
arbeidskampen genoemd. Mijn opa zat in zo'n werkkamp en ons werd vertelt dat
hij simpelweg meemoest. Duitsland had arbeiders nodig.
Er werd niet
over gesproken en mijn moeder kon mij alleen het volgende vertellen. Er was een verhaal
over dat mijn opa met anderen wist te ontsnappen en lang bezig was om thuis te
geraken. Maar ook hierover werd nauwelijks gesproken. Wat hij wel de moeite
waard vond om te vertellen is dat ze moesten schuilen in bunkers tijdens een
bombardement en degene waar hij naartoe moest was vol, dus mijn opa moest naar
een andere bunker. Dat werd zijn redding, want de volle bunker werd volledig
vernietigd.
Dus, dankzij de volle bunker kunt u deze recensie lezen.
Meer hierover, zie http://www.documentatiegroep40-45.nl/dwangarbeid_oud/AEL.htm
Meer over 19 april 1943, zie http://www.isgeschiedenis.nl/toen/april/joodse-opstand-in-de-getto-van-warschau/
Wout Jut
Geen opmerkingen:
Een reactie posten